Çocuğunuzun gelişimini nasıl destekleriz?
Duyu bütünleme fonksiyon bozukluğu (DBD,SID), duyumlar yoluyla alınan bilginin işlenmesindeki, mükemmelleştirilmesindeki yetersizliktir. Buna başkaca duyu bütünleme bozukluğu da denir.
DUYU BÜTÜNLEME DİSFONKSİYONU
TAM TANIMI:
Bu problemi ilk olarak ortaya atan uğraş terapisti A. Jean Ayres, Ph.D.,DBD’nın nörolojik işlemenin yetersizliği sonucunda ortaya çıktığını tanımlamıştır. 1950 ve 60’larda Duyu Bütünleme Disfonksiyonu teorisini geliştirmiş ve diğer uğraş terapistlerine bunu nasıl değerlendireceklerini öğretmiştir.
Disfonksiyon santral sinir sisteminde yani bunun da başı olan beyinde meydana gelir. Kolaylıkla üstesinden gelinebilecek acil bir sorun meydana geldiğinde, beyin duyusal mesajları analiz edemez, organize edemez ve mesajlar arasında bağlantı kuramaz, mesajları bütünleyemez. DBD sonucu çocuk duyusal bilgiye anlamlı ve tutarlı davranarak cevap veremez. Aynı zamanda duyusal bilgiyi istediği, ihtiyacı olanı planlamak ve organize etmek için kullanmakta zorluk çeker. Dolayısı ile öğrenmesi de zorlaşır.
Öğrenme çok geniş bir tabirdir. Öğrenmenin bir türü adaptif cevap olarak adlandırılır ki, bu da yeni durumlara aktif ve etkin bir şekilde cevap verebilme yeteneğini tanımlar, farklı öğretmenlerin beklentilerini karşılamayı öğrenmek gibi.
Bir diğer öğrenme türü motor öğrenmedir, bu da basit olan hareketlerin üstesinden geldikten sonra sırasıyla daha kompleks hareket becerilerini geliştirme becerisidir. Mesela boya kalemini kullanmayı öğrendikten sonra kalem kullanımını öğrenmek gibi ya da topu atmayı öğrendikten sonra topu yakalamayı öğrenmek gibi.
Öğrenmenin üçüncü türü akademik öğrenmedir. Bu da kavramsal becerileri elde etme yeteneğidir, okuma gibi, hesap yapma ve bir önceki gün öğrendiği bilgiye bugün öğrendiklerini katabilme gibi.
NASIL ETKİSİZ DUYUSAL BÜTÜNLEME, ETKİSİZ ÖĞRENMEYE YOL AÇAR?
Çocuğunuz kedinin kuyruğunu aniden çektiğinde, kedi tıslar, vücudunu gerer ve tükürür. Normalde çocuk deneyimleriyle, böyle korkunç bir reaksiyonu almaktan kaçınmayı öğrenir. Kediye karşı dikkatli olması gerektiğini öğrenir. Gelecekte davranışı daha adaptif hale gelir.
DB disfonksiyonu olan bir çocuk, çevresindeki sözel veya sözel olmayan belirtileri, ipuçlarını okumakta zorluk çeker. Kedinin düşmanca tıslamasından gelen işitsel mesajı, gövdeyi geriye germesindeki görsel mesajı, yanağına konan tükürükten gelen dokunsal mesajı çözemez. Burada gerçekleşen “büyük resmi” kaçırır ve buna karşı dikkatli olmayı öğrenemez.
Bir diğer ihtimal çocuk kedinin reaksiyonunu okur ama davranışını değiştiremez ve kendini durduramaz. Duyusal bilgiyi alır ama uygun cevabı ortaya çıkarmak için organize olamaz.
Üçüncü ihtimal, çocuk bazen duyumları alır, organize eder ve uygun cevabı verir —ama bugün değil. Bu onun başka “off” olduğu günlerinden birisidir.
Olabilecek sonuçlar:
*Çocuk hiçbir zaman öğrenemez ve sürekli tırmalanır. Bu riskli davranışı biri kediyi oradan uzaklaştırana kadar ya da kedi çocuktan uzak durması gerektiğini öğrenene kadar devam ettirir. BU çocuk yaşayan diğer canlılarla nasıl pozitif ilişki kurabileceğini öğrenme şansını kaybeder.
*Çocuk kedilerden korkar. Sebep sonuç ilişkisini kuramaz ve kedinin bu uygunsuz davranışı karşısında afallar. Diğer hayvanlardan da korkar hale gelebilir.
*Nihayet çocuk sebep sonuç ilişkisini öğrenir, kendi dürtülerini kontrol etmeyi öğrenir, hayvanlara nazikçe yaklaşması gerektiğini anlar ve kedileri sevebilir hale gelir – fakat bu fazla uzun bir sürede, fazla bilinçli çaba ile ve çok fazla tırmıktan sonra gerçekleşir.
Beyin-davranış bağlantısı çok kuvvetlidir. DB disfonksiyonu olan bir çocuğun disorganize bir beyni vardır, bu da pekçok davranışını disorganize görünmesine yol açar. Bütün gelişimi düzensiz olarak gider ve çocukluk deneyimleri alacalı bulacalı, zar zor ve beceriksizce olur.
Çocuğun düzgün hareket etmemesi kendi istemediği için değil, yapamadığı için olur.
GENEL GÖRÜLEBİLECEK BELİRTİLERİN LİSTESİ
Aşağıda iki ayrı liste bulacaksınız. İlk liste “Duyusal İşlem Problemleri (Sensory Processing Problems) SI disfonksiyonunun ana noktasını içeren işaretleri içerir. Bazı çocuklarda başlıca aşırı duyarlılık olur, bazılarında başlıca az duyarlılık, bazılarında bazı duyumlara aşırı duyarlılık, diğerlerine az duyarlılık olur.
İkinci liste “Davranış Problemleri”, diğer gelişimsel problemlerin dışında yetersiz duyusal işlem sonucunda oluşan belirtileri içerir. Problem davranış gösteren her çocukta DB Disfonksiyonu olmak zorunda değildir.
Sıralanan semptomları çocuğunuz için kontrol ederken, lütfen bunların çocuktan çocuğa değişebileceğini göz önünde bulundurun, çünkü her beyin kendine özgüdür, tektir (parmak izi gibi). Her çocuk bütün semptomları göstermez. Buna rağmen tanımlanan aşırı veya az duyarlılıkların bazılarını çocuğunuzda görüyorsanız , DB Disfonksiyonu olabilir.
Şiddetli derece DB disfonksiyonu olan çocuk pek çok semptom gösterir. Diğer insanlarla ilişki içerisindeyken, gün içerisinde, kendine ait yaşının gerektirdiği işleri yapamazlar, kötü bir şekilde gerçekleştirebilirler, ciddi şekilde zorlanırlar. Hafif derecede DB disfonksiyonu olan çocuk daha hafif özellikler gösterir, çoğu kez yapamadıkları işleri farklı şekillerde kompanse etmenin yolunu bulurlar, sıklıkla problem gözden kaçar. Orta derecede DB disfonksiyonu olan çocuk ikisinin arasında özellik gösterir.
Çocuk ister şiddetli, ister orta, ister hafif özellik göstersin, anlayış ve yardıma ihtiyaç duyar. Problemleri yok saymak, bu problemlerin yok olmasını sağlamaz.
Duyusal İşlemleme Problemleri
DB disfonksiyonu olduğundan, sıralanan genel problemlerin birini veya birkaçı belirli frekanstai yoğunlukta ve sürede görüldüğünde, şüphelenmelidir. Frekans derken günde birkaç defa kastedilir. Yoğunluk demek çocuğun duyusal uyarandan bariz olarak kaçtığı yada bedenen ve ruhen aradığı uyaranı almak için kendisini attığı durumdur. Süre demek çocuğun alışılmadık davranışını birkaç dakika veya daha fazla sürdürmesidir.
| Aşırı duyarlı çocuk daha az uyaran arar | DUYUMLAR | Az duyarlı çocuk daha fazla uyaran arar |
| cu Çocuk eşyalara ya da insanlara dokunmaktan, dokunulmaktan kaçar. Kirlenmeye, bazı giysi ya da yemek dokularına, başka birinin beklenmedik hafif dokunmasına kaçınma veya aşırı tepki davranışı gösterir. | Dokunma | Çocuk ağrıya, ısıya, ve diğer nesnelerin dokusuna karşı duyarsızdır. Çamurda yuvarlanabilir, anlamsızca oyuncaklara atılır, t-shirt yakası veya kolu gibi çiğnenmeyecek şeyleri çiğner, duvarlara ya da mobilyalara sürtünür ve insanlara çarpar. |
| Çocuk hareket etmekten veya aniden hareket ettirilmekten kaçınır. Yerçekimine karşı güvensizdir, dengesini kaybettiği zaman kızar. Yerde olmaya bağımlıdır, koşmaktan, tırmanmaktan, kaymaktan veya sallanmaktan kaçınır. Arabada ya da asansörde midesi bulanır. | Hareket | Çocuk sallanma, yuvarlanma, çevirme, ve atlı karıncalara binme gibi dönen ve hızlı hareketleri arar ve başı dönmeden, rahatsızlık duymadan yapar. Çocuk sürekli olarak hareket eder, kıpırdanır, baş aşağı pozisyonlardan keyif alır ve çok cesurdur. |
| Çocuk gergin, kalıp gibi, sert ve koordinasyonu bozuktur. İyi vücut fakındalığı gerektiren oyun alanı aktivitelerinden kaçınır. | Vücut Pozisyonu | Çocuk oturduğu yere yığılır, başı öndedir, dikkatsizce hareket eder. Eşyalara çarpar, ayağını yere vurur, parmaklarıyla oynar. |
Dokunma, hareket ve vücut pozisyonu SI disfonksiyonunun konuşan semptomları iken, aynı zamanda çocuk bağlantılı duyusal problemlerde gösterebilir:
| Aşırı duyarlı olan çocuk daha az uyaran arar | Duyumlar | Az duyarlı olan çocuk daha fazla uyaran arar |
| Etrafta çok fazla bakılacak eşya olduğunda oyuncak, yazılar ya da diğer çocuklar gibi, çocuk fazla heyecanlanabilir. Sıklıkla gözlerini kapatmak ister, az göz kontağı kurar, boyama, ya da masa başı aktivitelerine dikkatini veremez, veya parlak ışığa fazla reaksiyon gösterir. Çok fazla uyanık, tetikte ve temkinlidir. | Görme | Görebildiği halde, görüşü yeterince koordine olamadığı için, bir şeyi keşfetmek, öğrenmek için dokunmaya ihtiyaç duyar. Başka birinin yüz ifadesi ve jestleri gibi ve de işaret levhaları ve yazılı direktifler gibi önemli görsel yönlendirmeleri kaçırır. |
| Çocuk sesleri bastırmak için kulaklarını kapatır. Başkalarını rahatsız etmeyen süpürge veya blender sesi gibi seslerden şikayet eder. | Sesler | Çocuk sesleri duymazdan gelir ve sözel direktifleri yerine getirmekte zorlanır. Kendi sesine dikkat etmez ve çok yüksek sesle konuşur. TV nu ya da radyoyu yüksek sesle dinlemek ister. |
| Kokular dikkatini çeker, mesela diğer çocukların farketmeyeceği yeni soyulan bir muzun kokusu gibi. | Kokular | Kirli bez gibi kötü kokulardan rahatsız olmaz. Yemekleri, insanları veya objeleri koklar. |
| Çocuk yiyeceklerin belirli ısıda ve yoğunlukta olması konusunda ısrarcıdır. Yerken sık sık öğürür. | Tatlar | Yalanmayacak ya da yenmeyecek nesneleri, oyun hamuru, oyuncaklar gibi yalar ya da yer. Çok baharatlı veya çok sıcak yemekleri tercih eder. |
Davranış Problemleri
DB disfonksiyonu diğer problemlere de yol açabilir ya da olanları şiddetlendirebilir. Lütfen aşağıda sıralanan problemlerin bir DB komponenti olduğunu ya da diğer gelişimsel problemlerden dolayı geliştiğinin farkında olun.
Olağandışı artmış aktivite seviyesi. Çocuk her zaman hareket halindedir, kısa ve sabırsız jestlerle hareket eder, amaçsız oynar ya da çalışır, aniden sinirlenir ve kolayca dikkati dağılır, ve bir an bile oturması imkansızdır.
Olması gerekenden daha az aktivite seviyesi. Çocuk yavaş ve beceriksizce hareket eder, kolayca yorulur, girişken değildir ve etrafına, dünyaya çok az ilgi gösterir.
Dürtüsellik. Çocuk kendi kendini kontrol edemez ve bir aktiviteye başladıktan sonra onu durduramaz. Taşırana kadar bardağa su doldurur, uhu tüpünü boşalana kadar sıkar, sarsak bir şekilde insanlara, ağaçlara koşar, sırası gelmeden konuşur.
Dikkat dağınıklığı. Keyif aldığı oyunlarda bile dikkat süresi kısadır. Yapması gereken, elindeki iş hariç her şeyle ilgilenir. Çocuk unutkan ve dağınıktır.
Kas tonusu ve motor koordinasyonla ilgili problemler. Çocuğun vücudu gergin ya da gevşek olabilir. Çocuk hantal, sarsak, görünüşte dikkatsiz ve sakar olabilir.
Motor planlama problemleri, yani kompleks hareketleri anlamlı bir şekilde düşünme, organize etme, sıralama, ve yapma. Merdiven inip çıkmada, engelleri aşmada ve parkalanı oyuncaklarında, bisiklet kullanmada, giyinip-soyunma, arabaya girip çıkarken, yemek ve yazı araçlarını kullanmada zorluk. Yeni motor becerileri öğrenmeyi, elle tutulan ritm ve seksek gibi, diğer çocuklara nazaran daha geç gerçekleştirir.
4-5 yaşına kadar sağ-sol dominant taraf belli olmaz. Çocuk eliyle kullanacağı objeleri, çatal, kalem gibi, tutarken hep aynı tarafı kullanmaz. Birşeyi yakalamak için her iki elini de uzatabilir. Bir şeyi kullanırken elini değiştirebilir, bir eliyle yerken diğer eliyle boyama yapabilir, makası kullanmak için her iki elini de kullabilir.
Zayıf el-göz koordinasyonu. Çocuk boya kalemlerini ya da markerları kullanırlen, resim oluşturmada, bloklarla oynamada, yap-boz yapmada, temiz yemede veya ayakkabılarını bağlamada sorun yaşar. Çocuğun elyazısı düzensiz ya da okunması zordur.
Yeni durumlara direnç gösterme. Çocuk evden ayrılmaya, yeni insanlarla tanışmaya, yeni oyunları ya da oyuncakları denemeye, farklı yiyecekleri tatmaya karşı çıkar. Çocuk herhangi bir geçerli sebep olmaksızın paniğe kapılabilir.
Bir durumdan başka bir duruma geçmede sıkıntı yaşar. Yemek yeme zamanı geldiğinde , banyoya girerken/çıkarken veya okumadan matematik ödevine geçmede inatçı ve uzlaşmaz gözükür. Rutin yaşantısındaki en ufak değişikliği dahil tolere edemezler ve hayalkırıklığına uğrarlar.
Yüksek seviyeli asabiyet. Akranlarının kolaylıkla yaptığı işleri yaparken çok uğraşır ve kolay pes eder. Mükemmelliyetçidir ve sanat projeleri ya da drama oyunları beklentilerini karşılamazsa hayal kırıklığına uğrar. Birinci olmak, hep kazanan olmak ister, iyi bir oyun arkadaşı değildir.
Self-regulasyon problemleri: Çocuğun harekete geçmesi ya da uyarıldıktan sonra sakinleşmesi zor olur. Çocuğun davranışları değişiklik gösterir: birgün farklı tepki verir, ertesi gün farklı.
Akademik problemler: Çocuk yeni becerileri ve kavramları öğrenmekte zorluk çeker. Zeki bir çocuk olmasına rağmen, potansiyelinin altında görünür.
Sosyal problemler: Çocuk akranlık kurmakta ve arkadaş bulmakta, diğer çocuklarla oynamakta, iletişim kurmakta zorlanır. Kendi alanını kontrol etme ihtiyacı duyar ve oyuncaklarını paylaşmakla ilgili sorun yaşar.
Duygusal problemler: Değişime, strese ve duygularının incinmesine karşı çok hassastır ve dağılır, inat eder ve mantıksızca davranır. İlgiye muhtaçtır, ilgiyi olumsuz şekilde arar. Mutsuz olabilir ve kendisinin deli, kötü, aptal, zavallı ve başarısız olduğuna inanır ve söyler. Kendine güven eksikliği zayıf duyusal bütünlemenin en belirgin belirtisidir.
Lütfen unutmayın: SI disfonksiyonu olan pek çok çocukta davranış problemi gözlenirken, davranış problemi olan pek çok çocukta SI disfonksiyonu olmayabilir. Aradaki farkı tanımlayabilmek için konunun uzmanı tarafından çocukların değerlendirmeye alınması gerekir.
NE DUYU BÜTÜNLEME DİSFONKSİYONU DEĞİLDİR: “BENZER” SEMPTOMLAR
DB disfonksiyonunun pek çok belirtisi, genel olarak yaygın olan başka semptomlarla benzerlik gösterir. Örneğin, eğer çocuk dikkatsiz, ve yapması gereken işlerde ya da oynadığı oyunlarda dikkatini devam ettirmede sorun yaşıyorsa, çocuğun DB disfonksiyonu olabilir. Eğer benzer olarak çocuk hiperaktif ya da dürtüseldavranışları varsa yerinde duramıyor, kıpır kıpırsa , çocuk DB disfonksiyonu olabilir.
Ama, bunun dışında başka bir şey olabilir mi? Evet, olabilir. Olabilecek diğer tanılar:
Dikkat eksikliği (ADD) ve veya dikkat eksikliği hiperaktivite sendromu (ADHD) olabilir.
Öğrenme ile ilişkili görme problemleri olabilir.
Allerjiler olabilir
Beslenme veya vitamin eksikliği olabilir veya
Sadece normal bir çocuk gibi davranıyor olabilir.
Peki o zaman DB Disfonksiyonu ile ADD, ADHD ya da öğrenme bozukluklarını nasıl ayırt edeceğiz?
DB Disfonksiyonudur dedirten ünlemler çocuğun dokunmaya ya da dokunulmaya ve/veya hareket etmeye ya da ettirilmeye olağan olmayan tepki göstermesidir.
Bazı çocuklarda sadece DB disfonksiyonu, bazılarında SI disfonksiyonu ve ADD/ADHD, bazılarında DB Disfonksiyonu ve öğrenme bozuklukları veya üçünün kombinasyonu görülür.
Ne yazık ki, DB Disfonksiyonu semptomları sıklıkla psikolojik problem olarak yanlış yorumlanır. Ama gerçektende altta yatan DB disfonksiyonu tanınmaz ya da üzerinde çalışılmazsa, psikolojik problemler açığa çıkartabilir. Emosyonel, fiziksel, ve sosyal zorluklarla başa çıkamama, eğer bunun için bir girişim başlatılmamışsa 3-4 yaşlarında ortaya çıkar.
İLİŞKİLİ PROBLEMLER
Dikkat Eksikliği Bozukluğu (ADD) ve Dikkat Eksikliği, Hiperaktivite Problemi (ADHD)
Eğer sorun DB disfonksiyonuna benzemiyorsa, bu iki problem muhtemelen sizin çocuğunuzu etkiliyordur. Sebebi de nörolojik problemlerin işlemde olmasıdır: eğer bir çocuk bir alanda zorluk yaşıyorsa diğer alanlarda daha fazla zorluk yaşar.
Çocukta ADD mi yoksa DB disfonksiyonu mu olup olmadığını dikkatli bir davranış analizi yaparak tanımlamak gerekiyor, çünkü her iki problem için tedavi şekli değişiklik gösteriyor. ADD nin tedavisinde davranış idaresi ve diğer psikolojik yaklaşımların dışında çocuğun beynini öğrenmeye hazırlayan psikostimulanlarda kullanılabiliyor (Ritalin gibi).
İlaç alımı ADD’li çocuğa yardımcı olabilir ama DB disfonksiyonunu ortadan kaldırmaz. Duyusal bütünlemeye odaklanan uğraş terapisi (occupational therapy) ve temel duyusal ve motor becerileri kuvvetlendiren eğlence aktiviteleri DB disfonksiyonu olan çocuğa yardımcı olur.
Öğrenme Güçlüğü
Öğrenme güçlüğü IDEA (The Individuals with Disabilities Education Act) tarafından, kendini dinleme, konuşma, okuma, yazma, heceleme veya matematik hesaplamalarında eksiklik olarak gösteren dili, konuşmayı ve yazmayı kullanmayı veya anlamayı içeren temel psikolojik işlemlerin birinde veya daha fazlasında bozukluk olarak tanımlanmıştır.
Bu tanıma göre, DB disfonksiyonu öğrenme bozukluğu değildir. Buna rağmen, çocuğun işitsel-dil becerileri, görsel-uzamsal beceriler ve bilginin işlenmesi ve sıralanmasındaki yeteneğini etkilediğinde öğrenme bozukluğuna yol açabilir. DB disfonksiyonu olan çocuk gelecekte görülebilecek öğrenme bozukluğu açısından risk altındadır.
İşitsel – Dil Problemleri
Çocuk duyduğunu işlemlemede zorluk yaşayabilir. Bu problem çocukta vestibular disfonksiyon varsa sıklıkla görülür, çünkü işitme ve vestibular sistemlerler birbiri ile sıkı bağlantı içerisindedir. Çocuğun dinleme becerilerinde, işitsel algısında ve dil gelişimi sürecinde problemleri olabilir. Çocuk söylenenleri veya istenenleri yerine getiremez, çünkü söylenenleri çözemez.
Konuşma / Artikulasyon Zorlukları
Çocuk kelimeleri anlaşılır bir şekilde söylemede zorluk yaşayabilir. Ağzını, dudaklarını ve dilini hissetme ve bir arada kullanma farkındalığı azdır. Kaslarını o kelime için uygun pozisyona getirme ile ilgili zorluk yaşar dolayısı ile “okul” yerine “totul”diyebilir ya da “su” yerine “bu” der.
Görme Problemleri
Çocuğun görmeyi koordine etme ile ilgili sıkıntısı olabilir, özellikle de göz hareketlerini etkileyen vestibular disfonksiyonu varsa. Her iki gözünü takım olarak kullanamaz (binokuler görme). Öğrenmede zorluk yaşar çünkü yüzlere, tahtaya, kitaplara, çizelgelere veya basket potalarına odaklanamaz.
Yeterli görüşü olsa bile, zayıf binokuler görme gördüğünü algılamasında zorluk oluşturur. Görme bilgilerini, işitsel, dokunma ve hareket duyumları ile bağlamaktansa, beyni bilgileri çarpıştırır. Örneğin, eğer görüşü duydukları ile bağlamada sorun varsa, öğretmeninin sesini duyduğunda nereye bakacağını bilemez. Eğer görme ile dokunma duyumlarını bağlama ile ilgili sorunu varsa, sadece bakarak çivinin keskin, çekiçin ağır olduğunu anlayamaz. Eğer görme ile hareket duyumlarını bağlama ile ilgili sorunu varsa mobilyaların yanından çarpmadan geçmeyi beceremez.
Bunun sonucu olarak el-göz koordinasyonu, görme algısı ve uzamsal farkındalıkla alakalı zorluk yaşayabilir. Eğer nütün duyusal duyumlar bir bütün haline gelmezse, gözlerin kaydettiği görüntülere cevap verebilmek çok zor olur.
Yeme Problemleri
Çocuk iyi çiğneyemeyebilir ya da dağıtarak yer. Alışılmadık yemek tercihleri ya da kısıtlı yemek repertuarı vardır. Sadece kıtır yiyecekleri ya da sadece yumuşak yiyecekleri yer veya sadece soğuk ya da sadece sıcak yiyecekleri yer. Sonuç olarak davranışını ve gelişimini etkileyecek beslenme zorlukları yaşayabilir.
Sindirim ve Boşaltım Problemleri
DB disfonksiyonu olan çocuğun sindirimi etkilenir, çünkü açlık ve tokluk sinyallerini algılayamaz. Zayıf tuvalet kontrolü vardır, çünkü ıslandığını anlamaz ya da tutmak için yeterli kas tonusu yoktur. Sıklıkla yatağını ıslatır ya da kabızlık çeker.
Uyku Regulasyon Problemleri
Uzun öğleden sonra uykusuna ihtiyacı olur ya da yorgun olsa bile asla uyumaz. Çünkü uyku bozukluğu sıklıkla ayrılma problemi ile beraber gelişir, çünkü çocuk ebeveynleriyle beraber uyumak ister. Uykuya dalmak için kendini rahatlatmakta zorluk çeker ya da gece devamlı olarak uyanır.
Uyku problemleri genellikle harekete çok fazla ihtiyaç duyma ile ilişkilidir. Eğer çocuk gün içerisindeki hareket kotasını doldurmazsa, uyandırma seviyeleri sürekli olarak değişir ve geceleri uyanmasına yol açar. Taktil savunuculukta çocuğun yatak içerisinde rahatsız olmasına yol açar.
Alerjiler
DB disfonksiyonu sıklıkla alerjilerle beraber görülür. Çocuk yiyecek, toz, polen, çim, kürk veya ,ilaçlara alerjik reaksiyon gösterebilir.
DB DİSFONKSİYONUNUN OLASI SEBEPLERİ
Duyu Bütünleme Disfonksiyonun kesin sebebi bilinmemektedir, fakat araştırmalar birkaç olasılık üzerinde durmaktadır.
- Genetik geçiş, ailede DB disfonksiyonu geçmişi olabilir
- Doğum öncesi sebepler; kimyasallar, ilaç alımı veya toksinlere maruz kalma, annenin alkol ya da madde bağımlılığı, virus, kronik hastalık veya aşırı stres gibi hamilelik komplikasyonları
- Premature doğum
- Doğum travması, acil sezeryana bağlı, oksijensiz kalma veya doğum sonrası ameliyat edilme
- Doğum sonrası koşullar, çevresel kirlilik (bu kesin olarak kanıtlanmamıştır), doğum sonrası çok fazla ya da yetersiz duyusal uyarana maruz kalma, uzun süre hastanede kalma, nörolojik gelişime uygun normal duyusal deneyim eksikliği
- Bilinmeyen sebepler
Bir sürü hipotez – ama fazla kanıt yok. Hiçbirisi için bundan dolayı gelişmiştir diyemiyoruz. Bazen DB disfonksiyonu hiçbir sebep olmaksızın görülür.
Şunu biliyoruz ki, sebep ne olursa olsun, belirtileri benzerdir, tedavi aynıdır ve çocukların bu problemlerin üstesinden gelmelerine yardımcı olunabilir.
KİMDE DB DİSFONKSİYONU VAR?
İnsanları bir çan eğrisinde değerlendirirsek, bazılarının zayıf bütünlenmiş sinir sistemleri, bazılarının mükemmel bütünlemeleri, bazılarının ise ortada bir yerde bütünlenmeleri vardır.
Çekici ve popüler olan insanları düşünün, balerinler gibi, sporcular gibi, karizmatik politikacılar ve örnek çocuklar gibi. Bu insanlar istisnai olarak etkin duyusal bütünlemeyle kutsanmış olabilirler.
Şimdi de yaşamlarının belirli alanlarında problem yaşayan insanları düşünün. Bunlar sakar olabilirler, az arkadaşları vardır, ve ne kendilerini kontrol edebilirler ne de sağduyuları vardır. Bu kişilerde DB disfonksiyonu olabilir.
Kimde DB disfonksiyonu vardır? Etkilenen belirli grupları biliyoruz. Otizm, yaygın gelişimsel bozukluk veya ciddi konuşma bozuklukları gibi büyük problemi olan çocuklarda görülebiliyor. Fetal alkol sendromu, Frajil X sendromu ve şiddetli mental retardasyonu olan çocuklarda sekonder olmasına rağmen önemli oranda vardır.Yetimhanede yaşayıpta sonradan evlatlık edinilen çocukların gelişimi de sıklıkla etkilenir. Büyük çoğunlukta öğrenme güçlüğü ya da dikkat eksikliği ile beraber görülür. Bütün bu çocukların uğraş terapisi altında duyusal sorunlarına çare bulmak, bütün alanlarda gelişimlerini olumlu etkiler.
Bunun dışında hepimiz biliyoruz ki herhangi bir belirgin tanı almamış “normal” çocuklarda da DB Disfonksiyonu olabilir. Bu yazının amacı da bu çocuklara da müdahalenin yardımcı olacağını bildirmektir.
Normal çocukların yüzde kaçında yetersiz duyusal bütünleme problemi vardır? Bu konu üzerinde daha fazla bilgi öğrendilçe sayılarda o oranda artıyor. 1979 da Dr. Ayres DB problemi yaşayan çocukların %5-10 oranında olduğunu söylemiş. Bugün bu oran kullanılan kritere göre %12 ila %30 arasında değişmekte.
Artan oranlar karşısında paniğe kapılmalı mıyız? Biz rastgele şekilde çocukları etiketliyor muyuz? İlla yanlış giden bir şey mi arıyoruz?
Hayır, hayır, hayır!
Gerçekte, çocuklardaki DB bozukluğunu tanımlayabilmek bir kutlama sebebidir. İnsan beyninin mekanizması hakkında daha fazla şey öğrendikçe, bazı çocukların neden senkronize olamadığını, uyum gösteremediğini artık anlayabiliyoruz. Ve şimdi – bizler yardım etmek için bir şeyler yapabiliyoruz.
HEPİMİZ BAZEN DUYU BÜTÜNLEME PROBLEMLERİ YAŞAMIYOR MUYUZ?
Zaman zaman hepimiz duyumları işlemede bazı problemler yaşayabiliyoruz. Çok fazla ya da çok az duyusal uyaran kafayı karıştırır ve geçici olarak rahatsızlığa yol açar. Hastalık, yorgunluk, ve stres düzgün işleyişi bozar.
Örneğin, kalabalık ve gürültülü bir partiye dahil olmak rahatsız edebilir. Sallantılı bir uçuş deneyimi beyninizi hızlı hareket duyumlarıyla serseme çevirebilir. Grip nedeniyle uzun süreli yatak istirahati, yetersiz hareket deneyimini almayı engellediği için sizin kendinizi daha da zayıf hissetmenize yol açar. Işılı bir odadan karanlık bir dolaba girmek gözlerinizin yeterli ışık almasını ve dolayısı ile beyninizin görsel duyumları almasını engeller.
Kendi kendini kontrol edememek nahoş bir durumdur, ama bazen düzeni bozan deneyim normaldir. Burada ayırım yaptıran, beynin düzeninin kişinin günlük yaşamını normal bir şekilde yürütememesine yol açacak şekilde bozulmasıdır, burada da kişi Duyu Bütünleme Bozukluğu tanısını alır.